• Bescherm je belangen: in het vorige artikel had ik al geschreven dat het beschermen van je stadhuis van groot belang is. Is ook zo, want als je je stadhuis verliest, dan heb je de strijd verloren. En dat kost je weer tropheeen. Willen we natuurlijk niet. Maar vergeet vooral ook niet je gouddepots en elixirdepots. Daar zitten namelijk je inkomsten en daarmee ook je toekomstige uitgaven. En voor een aanvaller is er niets aantrekkelijker dan onbeschermde of nauwelijks beschermde depots. Omring dit alles met goed ommuurde wapens. Het verdedigen van goudmijnen en elixirpompen is minder van belang. Het spel is dusdanig in balans dat je altijd meer muren zou willen. Bekijk dus goed wat je wilt verdedigen. En twijfel je: vraag dan eens aan je clanleden wat ze van je verdediging vinden of neem eens een kijkje bij wat concurrenten!
   
• Grote upgrades: sparen is moeilijk in Clash of Clans. Vanaf ongeveer level 20 zul je vrijwel dagelijks worden geteisterd door een of meerdere aanvallen. Tenzij je echt een superstad hebt neergezet, zul je regelmatig het onderspit delven en daarmee ook je gespaarde elixir en goud kwijt zijn. Niet prettig natuurlijk. Helemaal vervelend wordt het als je voor echt grote upgrades aan het sparen bent. De upgrade van je stadhuis naar level 6 bijvoorbeeld kost je 750.000 goud. Dat spaar je niet even in een uurtje bij elkaar... De enige oplossing hiervoor is het schild. Op het moment van schrijven kost een schild van een week 250 edelstenen. Let wel op: is je schild actief en ga je toch in de aanval, dan zul je je schild verliezen.
   
• Even afkoelen: achter Clash of Clans staat het succesvolle bedrijf Supercell. Supercell heeft recent de afkoelingsperiode geintroduceerd. Deze periode houdt in dat je na het aanschaffen van een schild gedurende een bepaalde periode niet hetzelfde schild opnieuw kunt inzetten. Deze periodes zijn overigens pittig. Ga ervan uit dat de periode 5 x zo lang is als het schild dat je aankomt. Een schild voor 1 dag levert een afkoelingsperiode van 5 dagen op. Een gewaagde zet van Supercell, omdat de afkoelingsperiode ongetwijfeld zal zorgen voor minder in app purchases. Er zullen immers minder edelstenen worden uitgegeven. Maar de achtergrond van deze beslissing moge duidelijk zijn: het zorgt ervoor dat speler geen misbruik kunnen maken van de continue immuniteit die een schild kan bieden.
   
• Upgrade je stadhuis: je stadhuis is de sleutel voor allerhande nieuwe upgrades en uitbreidingen. Wist je bijvoorbeeld dat je bij iedere upgrade van je stadhuis weer een aantal extra muren krijgt? Daarnaast speel je bij iedere upgrade allerhande nieuwe wapens, eenheden, bommen etc. vrij. Daar komt nog eens bij dat een  aantal upgrades alleen kunnen als je stadhuis een bepaald level heeft bereikt. Zo kun je het laboratorium alleen upgraden naar level 4 als je stadhuis level 6 is. En een laboratorium level 4 heb je nodig om je reuzen naar level 3 te upgraden. Je begrijpt het: upgrade je stadhuis zo snel mogelijk!
   
• Volgorde upgrades: je speelstijl bepaalt in belangrijke mate welke upgrades je als eerste gaat uitvoeren. Speel je defensief, dan zul je eerder muren en wapens upgraden. Heb je juist een offensieve speelstijl, dan zul je eerder gaan voor  legerkampen en laboratorium. Maar uiteindelijk zul je toch een goede balans moeten vinden. Je hebt niets aan een sterk leger als je stad de hele tijd wordt geplunderd. Zorg dus voor een gelijkmatige groei. Zorg er wel voor dat niet al je bouwers tegelijkertijd met eenzelfde upgrade bezig zijn. Als al je bouwers bezig zijn de elixirpompen te upgraden, zul je al die tijd geen elixir ontvangen. Beter is het om dan bijvoorbeeld 1 bouwer aan de mijnen te laten werken, 2 bouwer aan de pompen en 1 aan de offensieve of defensieve kracht van je stad of leger.
   
• Wissel van clan: er zijn nogal wat clans. Ook jij kunt eenvoudig een nieuwe clan beginnen (ervan uitgaande dat je je clankasteel hebt opgebouwd). Maar hoe kies je nu een clan? Als al je vrienden al in een clan zitten, zal dat niet lastig zijn. Het is immers leuk om met je vrienden in dezelfde clan te zitten. Sta je echter open voor iedere clan, dan kan het wat lastiger zijn. Mijn strategie: sluit je aan bij een clan met een gezonde ambitie. Iedere clan heeft een omschrijving, waarin staat aan welke eisen de leden moeten voldoen. Beoordeel vervolgens of de clan bij jou past en goed samenwerkt. Is dat niet het geval, dan kun je met een klik de clan verlaten en een nieuwe clan vinden. En geef je in de chat aan dat je op zoek bent naar een clan, dan zou het zomaar kunnen zijn dat je Clash of Clans mailbox gevuld wordt met uitnodigingen!
   
• Meer bouwers: als je net begint met Clash of Clans, zijn twee bouwers voldoende. Al vrij snel zul je behoefte krijgen aan een derde bouwer. En beland je zo rond level 25, dan zul je een vierde bouwer kunnen waarderen. Als je toch weet dat je dit spel serieus gaat spelen, dan kun je beter zo snel mogelijk die 4 bouwers in dienst nemen. Alles gaat dan net een stukje sneller. Die derde en vierde bouwer zijn natuurlijk niet gratis, maar kosten respectievelijk 250 en 500 edelstenen. Een tip is om in dat geval eenmalig een flinke sloot edelstenen te kopen (bijvoorbeeld 2200). Daarmee kun je je bouwers inhuren, maar heb je ook nog voldoende voor een paar weekschilden voor bij grotere upgrades.
   
• Kies je slagveld: als je ten strijde gaat, krijg je door Clash of Clans een tegenstander toebedeeld. Zie je het om wat voor reden niet zitten om die tegenstander aan te vallen, dan kun je voor een paar goudstukken een nieuwe tegenstander voorgeschoteld krijgen. Wees niet te zuinig, klik gerust een paar keer door, dat verdien je gauw terug met een meer geschikte tegenstander. Maar hoe bepaal je nu welke tegenstander je gaat aanvallen? Als je alleen voor de trofeeen gaat, is de keus minder moeilijk. Gewoon wachten op een tegenstander met een zwakke verdediging. Ga je echter voor de schatten, dan is het goed om eerst te kijken naar de beschikbare hoeveelheid goud en elixir. Een stelregel is dat de beschikbare hoeveelheid elixir minimaal gelijk moet zijn aan de hoeveelheid elixir die je nodig hebt om je leger weer op te bouwen. Is er voldoende goud en elixir, dan moet je nog even beoordelen of je de tegenstander wel aankunt. Is dat het geval, dan kun je ten aanval!
   
• Inkomsten, inkomsten, inkomsten: uiteindelijk draait het bij Clash of Clans allemaal om de inkomsten. Dat bepaalt immers hoe snel jij je stad kunt laten groeien. Je kunt natuurlijk je inkomsten proberen bij elkaar te scharrelen met constante aanvallen. Gewoon zorgen voor een sterk leger en maar aanvallen. Dat is bovendien ook goed voor de trofeeen. Maar daarmee alleen ga je het uiteindelijk niet redden. Het is dan ook altijd goed om ook te zorgen voor zo hoog mogelijke vaste inkomsten uit je eigen goudmijnen en elixirpompen. Investeren in upgrades voor goudmijnen en elixirpompen voelt wellicht een beetje zonde omdat je dat niet kunt uitgeven aan een sterker leger of een betere verdediging, maar op de lange termijn zal je stad er sterker door komen te staan. Vergeet deze dus niet op te nemen in je upgrade-strategie.
   
• Deel je welvaart: speel je Clash of Clans serieus, dan zul je vroeg of laat in een clan belanden. Het grote voordeel is natuurlijk dat je in geval van nood van anderen legereenheden kunt vragen. Dit doe je door op je clankasteel te klikken en te kiezen voor Troepen verzoeken. Hierdoor kun je een veldslag aangaan met meer legereenheden dan je op basis van je legerkampen tot je beschikking hebt. Hartstikke mooi natuurlijk. Maar wil je de clan goed laten draaien, dan zul je niet alleen moeten nemen, maar ook moeten geven. Help je clanleden en geef op regelmatige basis legereenheden weg. 

• Bescherm je stadhuis: gaat in een gevecht je stadhuis verloren, dan heb je het gevecht verloren. Dat wil je natuurlijk voorkomen. Goed beschermen dus! Heb je inmiddels wat meer muren die je kunt bouwen? Muren werken vertragend, dus zorg ervoor dat aanvallers minimaal 2 muren moeten doorbreken en ondertussen bestookt worden door jouw wapens. Let op dat boogschutters over muren heen kunnen schieten, dus zorg voor iets afstand tussen je stadhuis en de muren.
   
• Bouw compact: plaats gebouwen zo dicht mogelijk tegen elkaar. Zeker als je je wapens goed plaatst, betekent dit dat het voor een tegenstander lastig wordt om snel door je verdediging heen te breken. Natuurlijk met je stadhuis op de veiligste plek. Uitzondering op deze regel: plaats in de hoeken van het veld de arbeidershutjes. Zo maak je het tegenstanders moeilijker om eventueel alle gebouwen te vernietigen. De donkere grasrand aan de zijkanten van het speelveld bieden geen bescherming, dus zorg ook daar voor muren!
   
• Plaats wapens strategisch: zorg ervoor dat je wapens een zo breed mogelijk gebied bestrijken. Door het slim plaatsen van muren kun je de tegenstander vertragen, terwijl hij bestookt wordt door wapens. Zorg het liefst ook voor overlap, zodat meerdere wapens tegelijk een plek bestoken. Bescherm wapens goed, zonder wapens ben je weerloos! Let er ook op dat de mortier van heel dichtbij niet kan schieten. Bescherm deze blinde vlek goed. Een mortier is wel superhandig, omdat het meerdere tegenstanders ineens kan beschadigen. 
   
• Balans in inkomsten: je belangrijkste valuta zijn goud en elixir. Zorg voor een goede balans tussen de twee. Je hebt ze beide nodig. Zo heb je elixir nodig om goudmijnen te bouwen en upgraden, en goud om elixirmijnen te bouwen en te upgraden. Goud is over het algemeen net iets belangrijker (bijvoorbeeld voor muren, stadhuis en wapens). Zorg dan ook voor iets meer nadruk op goud.
   
• Upgrade gelijkmatig: in het algemeen is het niet te adviseren om een onderdeel al te snel te laten groeien. Zorg daarom voor een gelijkmatige upgrade van goud voorzieningen, elixir voorzieningen, sterkte van het leger, bescherming van je gebouwen en bijzondere gebouwen. Daarbinnen zou ik wel de nadruk leggen op verdediging. Zonder verdediging kun je zomaar een hoop kwijtraken. Heb je dat goed op orde, kijk dan naar je inkomsten in goud en elixir.
   
• Controleer het slagveld: ga je de strijd aan met een tegenstander (of het nu de computer is of een andere Clash of Clans speler), val dan niet blind aan. Bekijk eerst in alle rust het slagveld en probeer de zwakke plekken in de verdediging te vinden. Denk je dat het niet gaat lukken: annuleer dan de aanval. Anders ben je vrijwel zeker al je soldaten kwijt. En in het geval van een menselijke tegenstander, behoort wraak ook nog eens tot de mogelijkheden. Zorg verder voor een groot (en sterk) leger waar je snel gebruik van kunt maken. Dit doe je eenvoudig door je bestaande legerkamp te upgraden of een nieuwe te bouwen.
   
• Vecht strategisch: helaas is het zo dat je je soldaten niet echt kunt sturen. Dat kan soms tot frustrerende gevechten leiden, waarbij soldaten de minst belangrijke doelen aanvallen. Maar je kunt wel bepalen welke doelen ze als eerste aanvallen, en ook kun je zelf bepalen wanneer (en waar) welke soldaten worden ingezet. Vind een strategie. Gebruik bijvoorbeeld eerst muurbrekers om een gat in een muur te forceren. Gebruik reuzen om de ergste wapens uit te schakelen. Gobelins zijn snel. Boogschutters zijn handig, maar zwak. Laat ze dus niet de klappen opvangen. Schakel eerst luchtafweer uit voordat je luchtaanvallen start.
   
• Even geen aanvallen: als je het spel net bent gestart, krijg je automatisch een schild van 3 dagen. In die 3 dagen zul je niet worden aangevallen. Is het schild uitgewerkt, dan heb je die bescherming niet meer. Persoonlijk vind ik de aanschaf van een schild overbodig, maar mocht je dat toch graag willen, dan kun je een schild in de Winkel kopen. Maar je bent gewaarschuwd: dat gaat je aardig wat edelstenen kosten. Mijn advies zou zijn om die edelstenen te gebruiken om een extra arbeider aan te schaffen.
   
• Spaar verstandig: het is over het algemeen niet verstandig om heel erg veel te sparen. Je wordt dan namelijk een interessante prooi voor tegenstanders. Zorg er met andere woorden voor dat je je elixir en goud zo laag mogelijk houdt. Tenzij je natuurlijk spaart voor een grotere investering, dan ontkom je er niet aan. Claim achievements niet, tenzij je de edelstenen echt nodig hebt. Door ze te claimen gaat je niveau namelijk sneller omhoog, en dat betekent sterkere tegenstanders.
   
• Ga bij een clan: Clash of Clans wordt pas echt leuk als je lid wordt van een clan. Om dat te doen moet je het clankasteel herbouwen. Dat kost je eenmalig 40.000 goudstukken. Niet mis, maar het zorgt er wel voor dat je het spel goed hebt leren kennen, voordat je bij een clan mee gaat draaien. Clanleden zorgen voor elkaar. Help dus ook jouw clanleden. Het is niet verstandig om je clankasteel volledig te ommuren. Krijg je namelijk soldaten van andere clanleden, dan kunnen deze niet worden ingezet.

Dit zijn mijn belangrijkste tips. Heb je zelf nog tips en trucs, plaats ze hieronder!